یكي از كارهاي ارزشمند اجتماعي، دادن صدقه است. صدقه داراي آدابي است كه رعايت آنها در افزايش ثواب صدقه، نقش بسزايي دارد.
برخي از آداب صدقه عبارت‌اند از: صدقه از بهترين و پاك‌ترين اموال، اولويت نسبت به خويشاوندان، درخواست دعا از فقير، منت نگذاشتن، صدقه دادن قبل از درخواست، و نگاه نكردن به چهره فقير.
گفتني است در كنار اين آداب كه برخي از آنها ذكر شد، آداب ديگري نيز وجود دارد كه دليل شرعي ندارند؛ مانند چرخاندن صدقه دور سر افراد. اين نوع اعمال با اين‌كه دليل شرعي ندارند، اما از كارهايي نماديني هستند كه نشانگر دفع بلا از خانواده است و به خودي خود اشكال ندارد، مگر اين‌كه به عنوان عملي ديني انجام گيرد كه در اين صورت، بدعت خواهد بود.
برپايه آموزه‌هاي ديني؛ يكي از كارهاي ارزشمند اجتماعي، صدقه دادن است[۱] كه البته داراي آدابي مي‌باشد و رعايت آنها در افزايش ثواب صدقه، نقش بسزايي دارد. در اين‌جا به نمونه‌هايي از اين آداب اشاره مي‌شود.
۱ . صدقه؛ از محبوب‌ترين و پاك‌ترين اموال
بنابر آيات قرآن، بهتر است صدقه از پاك‌ترين و محبوب‌ترين اموال باشد:
«اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از قسمت‌هاى پاكيزه اموالى كه [از طريق تجارت] به دست آورده‌ايد، و از آنچه از زمين براى شما خارج ساخته‌ايم؛ انفاق كنيد».[۲]
«هرگز به [حقيقت] نيكوكارى نمي‌رسيد مگر اين‌كه از آنچه دوست مي‌داريد، [در راه خدا] انفاق كنيد و آنچه انفاق مي‌كنيد، خداوند از آن آگاه است».[۳]
۲ . اولويت صدقه دادن به خويشاوندان نزديك
رسول خدا(ص) در سخناني فرمودند:
«در حالي كه اقوام نزديك انسان محتاج باشند؛ جاى صدقه دادن به ديگران نيست».[۴] پس اگر كسي چنين كاري را انجام دهد و با وجود بودن خويشاوند نيازمند، به ديگران صدقه دهد، فضيلت و ثواب كامل صدقه را از دست داده است.[۵]
«صدقه بر خويشان نزديك، ثواب صدقه را دوبرابر مي‌كند».[۶]
۳ . درخواست دعا از فقير
امام علي(ع): «زماني كه به فقيران، چيزى مي‌دهيد از آنها بخواهيد كه براي شما دعا كنند؛ زيرا دعاى ايشان در حق شما مستجاب مي‌شود…».[۷]
امام سجاد(ع): «هر كسى بر بينواى ناتوانى صدقه بدهد و آن بينوا در آن حال براى او دعا نمايد؛ دعايش مستجاب مي‌شود».[۸]
پي نوشت‌ها:
[۱]. ر. ك: «صدقه و دفع نزول بلا»، سؤال ۲۵۱۹۲٫
[۲]. بقره، ۲۶۷٫
[۳]. آل عمران، ۹۲٫
[۴]. شيخ مفيد، الاختصاص، محقق، مصحح، غفاري، علي اكبر، محرمي زرندي، محمود، ص ۲۱۹، قم، المؤتمر العالمي لالفية الشيخ المفيد، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
[۵]. ر. ك: سيدمرتضى، على بن حسين، الانتصار في انفرادات الإمامية، ص ۱۸۲، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، ۱۴۱۵ق؛ نجفى، محمد حسن، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج ۲۸، ص ۱۳۳، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
[۶]. متقي هندي، علي بن حسام الدين، كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال، محقق، بكري حياني، صفوة السقا، ج ۶، ص ۳۹۵، بيروت، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، ۱۴۰۱ق.
[۷]. شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، محقق، مصحح، غفاري، علي اكبر، ج ۲، ص ۶۹، قم، دفتر انتشارات اسلامي، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق؛ با كمي تفاوت در: ليثي واسطي، علي، عيون الحكم و المواعظ، محقق، مصحح، حسني بيرجندي، حسين، ص ۱۳۸، قم، دارالحديث، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
[۸]. شيخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۴۵، قم، دارالشريف الرضي للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
